Radio Białystok | Wiadomości | Rok 2024 na granicy polsko-białoruskiej: wzmocnienie zapory i strefa buforowa
Rok 2024 cały czas przebiegał pod hasłem ochrony polskich granic, szczególnie tych będących jednocześnie granicami zewnętrznymi Unii Europejskiej. Od 13 czerwca na odcinku nadgranicznym z Białorusią obowiązuje strefa buforowa zakazująca przebywania w niej.
Granica wyzwaniem dla bezpieczeństwa kraju
W mijającym roku granica polsko-białoruska była wyzwaniem dla bezpieczeństwa kraju. MSWiA wskazało jej ochronę jako jedno z priorytetowych działań w 2024 r. Prace nad zabezpieczaniem i ochroną granicy zintensyfikowały się po tym, jak 28 maja żołnierz pełniący tam służbę został raniony nożem przez jednego z migrantów po stronie białoruskiej. Zmarł niecałe dwa tygodnie później w szpitalu. Wtedy też funkcjonariusze m.in. Straży Granicznej informowali o nasileniu się agresywnych zachowań migrantów.
Po tym wydarzeniu na granicę skierowani zostali funkcjonariusze Oddziałów Prewencji Policji (OPP). Ich celem było wsparcie działania Straży Granicznej i wojska nie tylko w strefie trzeciej, jak to było dotychczas, ale także bezpośrednio na granicy, przy zaporze. Poza oddziałami prewencji zostali wysłani funkcjonariusze ruchu drogowego, przewodnicy z psami i kontrterroryści. Przekazano tam też sprzęt, w tym armatki wodne, oświetlacz i tzw. gigantofony. Oddziały prewencji miały tam przede wszystkim szkolić wojsko i strażników granicznych do działań w oddziałach zwartych.
Od czerwca obowiązuje strefa buforowa przy granicy
Zgodnie z decyzją szefa MSWiA 13 czerwca w strefie nadgranicznej przyległej do granicy państwowej z Białorusią została ustanowiona strefa buforowa. Później była dwukrotnie przedłużana, ostatnio 10 grudnia.
Strefa objęła zakazem przebywania w niej długość granicy na odcinku 60,67 km w zasięgu terytorialnym placówek Straży Granicznej w Narewce, Białowieży, Dubiczach Cerkiewnych i w Czeremsze. Na odcinku 44,55 km obszar objęty zakazem to 200 m od linii granicy państwowej. Na odcinku 16,12 km w rejonie rezerwatów przyrody strefa jest szersza i wynosi około 2 km.
Teren strefy objętej zakazem nie obejmuje miejscowości i szlaków turystycznych. Chodzi o to, by skutki wprowadzonych ograniczeń były jak najmniej uciążliwe dla mieszkańców, turystów czy innych podmiotów prowadzących działalność zawodową.
Jak informował resort, po niemal 180 dniach funkcjonowania strefy liczba prób nielegalnego przekroczenia granicy polsko-białoruskiej spadła o około 41 proc. Od 13 czerwca do 5 grudnia br. zanotowano prawie 11,2 tys. takich prób. W tym samym okresie przed wprowadzeniem strefy było ich ponad 19 tys.
Strefie buforowej sprzeciwiają się organizacje pozarządowe zajmujące się prawami człowieka i rzecznik praw obywatelskich. Biuro RPO kilkukrotnie pisało, że takie rozwiązanie może ingerować w podstawowe wolności konstytucyjne - poruszania się po terytorium RP, wyboru miejsca zamieszkania i pobytu, zgromadzeń czy pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Ponadto, w jego ocenie, "nie wykazano, by obowiązywanie zakazu przebywania w strefie nadgranicznej wpływało na liczbę przekroczeń granicy z Białorusi do Polski. Niewątpliwie utrudnia on natomiast niesienie pomocy humanitarnej".
Zapora przeszła modernizację
W tym roku przystąpiono także do modernizacji zapory na granicy z Białorusią. Udoskonalono zaporę fizyczną i optoelektroniczną. Usprawnienie tej drugiej miało na celu zwiększyć wykrywanie prób nielegalnego przekroczenia granicy.
Na początku roku zakończyły się także prace związane z wybudowaniem zapory elektronicznej na granicy polsko-rosyjskiej, która wynosi około 200 km. Jest tam zapora inżynieryjna i elektroniczna.
MSWiA rozpisało również przetargi na wybudowania zapory optoelektronicznej na odcinkach rzecznych (długość ponad 200 km).
Żołnierze i funkcjonariusze mogą używać broni w obliczu zagrożenia granicy lub życia
W sierpniu prezydent RP podpisał ustawę pozwalająca funkcjonariuszom i żołnierzom na używanie broni "w obliczu zagrożenia granicy, swojego życia". Chodzi ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu usprawnienia działań Sił Zbrojnych RP, policji i Straży Granicznej na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa. Ustawa m.in. wprowadza do Kodeksu karnego przepis wyłączający odpowiedzialność za czyny popełnione w określonych warunkach.
Chodzi o użycie przez żołnierza lub funkcjonariusza broniącego granicy broni lub środków przymusu bezpośredniego z naruszeniem zasad, jeżeli zostały one zastosowane m.in. w celu odparcia bezpośredniego zamachu na życie, zdrowie lub wolność tego żołnierza lub innej osoby, a także przeciwdziałania czynnościom zmierzającym do zamachu na życie, zdrowie lub wolność tego żołnierza lub innej osoby.
Warunkiem uznania, że takie działanie żołnierza lub funkcjonariusza nie jest przestępstwem są okoliczności wymagające natychmiastowego działania.
Rząd przyjął strategię migracyjną
Jednym z ważniejszych wydarzeń mającym bezpośredni wpływ na granicę polsko-białoruską było przyjęcie 15 października strategii migracyjnej "Odzyskać kontrolę. Zapewnić bezpieczeństwo. Kompleksowa i odpowiedzialna strategia migracyjna Polski na lata 2025-2030".
Dokument - jak uzasadnił rząd - ma przyczynić się do stworzenia przejrzystych i bezpiecznych zasad imigracji, która będzie kontrolowana przez instytucje państwowe. Zakłada m.in., że w przypadku zagrożenia destabilizacji państwa przez napływ imigrantów możliwe powinno być czasowe i terytorialne zawieszanie prawa do przyjmowania wniosków o azyl. Wyłączone mają być z tego zapisu tzw. grupy wrażliwe. Odnosi się do takich obszarów, jak: dostęp do terytoriów, dostęp do ochrony krajowej i międzynarodowej, warunki dostępu do rynku pracy, migracje edukacyjne, integracja, obywatelstwo i repatriacja, diaspora polska.
Najwięcej kontrowersji, szczególnie wśród ekspertów i przedstawicieli organizacji pozarządowych, wywołała możliwość wprowadzenia czasowego, terytorialnego zawieszenia prawa do przyjmowania wniosków o ochronę międzynarodową.
Według nich ograniczenie tego prawa cudzoziemcom wzmaga strach migrantów przed polskimi służbami i zwiększa ryzyko, że wpadną oni w ręce handlarzy ludźmi. Podczas zorganizowanego przez minister ds. społeczeństwa obywatelskiego wysłuchania, wskazywali, że choć Polska ma prawo do kontrolowania swoich granic, to jest ona zobowiązana aktami prawa międzynarodowego, które przewidują, że kraj nie może uniemożliwiać cudzoziemcom ubiegania się o ochronę przed prześladowaniem.
Odpowiedzialny za opracowanie strategii prof. Maciej Duszczyk podkreślił, że "przyznawanie prawa do wjazdu do Polski wszystkim bez jakiejkolwiek kontroli prowadziłoby do chaosu".
Nie możemy być naiwnymi, nie widząc, jak prawo do ochrony jest wykorzystywane przeciwko nam przez nieliczących się z niczym i nikim dyktatorów. Musimy dbać o bezpieczeństwo mieszkańców Polski, a Polacy oczekują od państwa, że zapewni im bezpieczeństwo. To jest całkowicie zrozumiałe - tłumaczył prof. Maciej Duszczyk.
Pierwsze akty prawne składające się na pakiet migracyjny zostały w połowie grudnia przyjęte przez rząd - składa się na nie projekt nowelizacji ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP zakładający właśnie możliwość czasowego ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej.
