Radio Białystok | Wiadomości | Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych
1 marca jest obchodzony Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Nazywani też niezłomnymi, po drugiej wojnie światowej walczyli w antykomunistycznym podziemiu. Stawiali opór sowietyzacji i podporządkowaniu kraju Związkowi Radzieckiemu.
Uroczystości wojewódzkie w Białymstoku
Podziemie niepodległościowe walczące na Kresach wspominano podczas obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Białymstoku. Dyrektor miejscowego oddziału IPN Barbara Bojaryn-Kazberuk zaapelowała o publiczne upamiętnienie - m.in. w nazwach ulic i szkół - "niezłomnych kresowych".
Wojewódzkie obchody święta w Białymstoku miały miejsce przy budynku kina Ton, w którym przed laty odbywały się publiczne procesy żołnierzy podziemia, w których skazywano ich na śmierć. Przy tablicy upamiętniającej ofiary komunistycznych represji złożono kwiaty.
Hołd dla walczących o niepodległość i integralność terytorialną
Wojewoda podlaski Bohdan Paszkowski podkreślił, iż uroczystości są hołdem dla tych, którzy walczyli o niepodległość, integralność terytorialną, demokrację i wolność w kraju. "Bo na tych wartościach chcemy też realizować te nasze polskie losy w latach, w których żyjemy i przekazać te wartości naszym potomnym" - mówił.
Wspominano m.in. żołnierzy podziemia niepodległościowego, którzy po 1944 r. pozostali na ziemi grodzieńskiej i nowogródzkiej, by "bronić rodaków przed sowiecką machiną zła". Jak powiedziała dyrektor oddziału IPN w Białymstoku Barbara Bojaryn-Kazberuk, tych którzy "zostali na ziemiach utraconych".
Podkreśliła, że była to walka beznadziejna, ze świadomością, iż jej kresem będzie śmierć. "Ile poświęcenia, męstwa, determinacji było w tych ludziach, by pozostać za pojałtańską granicą dla dobra współobywateli, by żarliwie trwać przy ideale +nic dla siebie, wszystko dla ojczyzny+" - powiedziała Bojaryn-Kazberuk.
Oddajmy im ulice, oddajmy im place - apeluje dyrektor oddziału IPN
Zaapelowała o "pamięć o niezłomnych kresowych". "Oddajmy im ulice, oddajmy im place, niech patronują szkołom i instytucjom, by ich imiona - jeśli nie mogą zostać wykute na nagrobnej tablicy - zapisały się w naszej świadomości i przestrzeni publicznej. Tu, na Białostocczyźnie i w Białymstoku, jesteśmy najbliżej nich" - mówiła dyrektor oddziału IPN.
Marsz Uczczenia Pamięci Żołnierzy Wyklętych
Ponad 100 osób wzięło udział w Białostockim Marszu Uczczenia Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Uczestnicy przeszli ulicami miasta z Rynku Kościuszki na Cmentarz Wojskowy przy 11 Listopada. W ten sposób oddali hołd bohaterom podziemia niepodległościowego.
Obchody w Suwałkach to m.in. gra szkolna "Żołnierze Wyklęci"
Koncertem, mszą świętą i złożeniem kwiatów pod pomnikiem Armii Krajowej, suwalczanie uczcili pamięć Żołnierzy Wyklętych. Obchody rozpoczął Finał Gry Szkolnej "Żołnierze Wyklęci" w II LO im. gen. Zygmunta Podhorskiego. W Sali Koncertowej suwalskiej szkoły muzycznej odbył się koncert "Ballada o rycerzach lasu" w wykonaniu Chóru Dziecięcego "Vivat e canto".
W południe w Konkatedrze św. Aleksandra rozpoczęły się uroczystości miejskie z udziałem władz samorządowych, żołnierzy, harcerzy oraz mieszkańców. Po mszy, uczestnicy wzięli udział w uroczystym Apelu Pamięci przy pomniku Armii Krajowej, gdzie złożyli kwiaty i zapalili znicze.
Obchody w Sokółce
Uroczystości rozpoczęły się o 17:00 mszą św. w kościele pw. św. Antoniego w Sokółce. O 18:15 dr Marcin Zwolski w sali "Lira" Sokólskiego Ośrodka Kultury opowiadał o Bolesławie Babieńczyku - urodzonym w Chworościanach nauczycielu, który w latach 50. założył organizację niepodległościową - Narodowy Związek Patriotów Polskich.
Organizacja została rozbita w lutym 1955 roku, a Wojewódzki Urząd ds. Bezpieczeństwa Publicznego w Białymstoku zorganizował pokazową rozprawę w internacie szkolnym w Sokółce. Na tej i na następnych rozprawach oskarżono w sumie 21 osób. Zapadło 17 wyroków skazujących na kary więzienia i jeden skazujący na karę śmierci. Bolesław Bubieńczyk został powieszony w piwnicy budynku administracyjnego więzienia w Białymstoku 10 kwietnia 1956 r.
Wieczorem odbył się Marsz Pamięci ze skweru por. Władysława Borysewicza – ulicami Piłsudskiego, Ściegiennego, pod dawną siedzibę UB i MO przy ulicy Dąbrowskiego.
Skazywani na śmierć, wieloletnie więzienie, pobyt w obozie
Niezłomni należeli do różnych organizacji, jak Armia Krajowa Obywatelska, Narodowe Siły Zbrojne po 1944 roku czy Wolność i Niezawisłość. Byli skazywani na śmierć, wieloletnie więzienie albo pobyt w obozie.
Jednym z Żołnierzy Wyklętych była Maria Mirecka-Loryś, kapitan Armii Krajowej. Po wojnie zatrzymana przez bezpiekę, była brutalnie przesłuchiwana i osadzona w więzieniu. Wyszła na mocy amnestii. Zagrożona ponownym aresztowaniem, opuściła kraj.
Służbę pełnili także księża kapelani. Ich też sądzono w procesach pokazowych, jak Władysława Gurgacza pseudonim "Sem". Aresztowany przez bezpiekę 2 lipca 1949 roku, został oskarżony o napady rabunkowe. Wyrok śmierci wykonano w Krakowie 14 września.
W gronie żołnierzy niezłomnych, którzy przeżyli więzienie, była między innymi Elżbieta Zawacka (zmarła 2009), cichociemna, druga w historii naszego kraju kobieta generał. Po wojnie działała w organizacji Wolność i Niezawisłość. Skazana na 10 lat, wyszła na wolność po czterech.
