Radio Białystok | Patronaty | Polacy w Nowej Zelandii - kwerenda, digitalizacja i udostępnianie prywatnych archiwów
Na przełomie października i listopada 2024 roku ekipa archiwistów z Białegostoku po raz drugi odwiedzi Nową Zelandię. Tym razem zamierza przywieźć stamtąd cyfrowe kopie co najmniej 450 starych zdjęć z trzech kolekcji tamtejszych Sybiraków. Nagra też rozmowy z ich właścicielami.
Wyprawa możliwa jest dzięki dotacji z Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą "Polonika". Do Nowej Zelandii pojedzie pięcioosobowa ekipa wolontariuszy, w skład której wejdą społeczni archiwiści ze Stowarzyszenia Edukacji Kulturalnej WIDOK oraz historycy z Muzeum Pamięci Sybiru. Na miejscu wesprze ją trójka przedstawicieli miejscowej Polonii. Wizyta potrwa od 19 października do 11 listopada 2024 r.
Głównym celem podróży jest digitalizacja zbiorów fotograficznych Sybiraków, którzy po II wojnie światowej osiedli na antypodach. Są to zdjęcia przedwojenne i z czasu deportacji na Sybir, ale też obrazy przedstawiające życie Polonii. Zarejestrowane zostaną także komentarze właścicieli kolekcji.
Wytypowane kolekcje to:
- archiwum Niny Tomaszyk z Auckland, wnuczki Krystyny Skwarko, deportowanej wraz z rodziną z Sokółki koło Białegostoku. Krystyna była przedwojenną nauczycielką, która po zawarciu układu Sikorski-Majski organizowała opiekę nad polskimi sierotami, najpierw w Iranie (była dyrektorką polskiej szkoły w Isfahanie), a od jesieni 1944 r. w Pahiatua w Nowej Zelandii. Z kolei dziadek, sędzia grodzki w Sokółce, aresztowany przez NKWD został zesłany do łagru w Workucie, następnie z armią Andersa przeszedł szlak bojowy. Albumy Niny Tomaszyk są wartościowym, unikatowym dokumentem;
- zbiór rodzin Popławskich, Michalików i Zieleniewskich, zesłańców postyczniowych z Witebszczyzny. Syberyjski dom Zielenieckich w Tomsku był na przełomie XIX i XX w. centrum życia polskiego. Wywodzi się z niej malarz Kazimierz Zieleniewski (jego obrazy znajdują się m.in. w kolekcjach Centre Georges Pompidou w Paryżu oraz Muzeum Narodowego w Warszawie). U mieszkających w NZ Popławskich znajduje się część bogatego, nieznanego w Polsce archiwum.
- archiwum Domu Polskiego w Wellington. Pierwszy Dom Polski powstał tam w roku 1950, a w 1965 przeniósł się do obecnej siedziby. Wielu członków polskiej społeczności przekazało tu swoje rodzinne archiwa. Niestety w wyniku trzęsień ziemi i postępującego niszczenia budynku Stowarzyszenie Polaków w Wellington zaczęło rozważać jego sprzedaż, co budzi wiele kontrowersji. Dlatego tak ważne jest zdigitalizowanie znajdujących się tam materiałów, bo często w wyniku przeprowadzek wiele archiwów jest bezpowrotnie niszczonych.
Opisane materiały zostaną opublikowane na stronie: https://albom.pl/. Trafią też do zasobów Muzeum Pamięci Sybiru. Wszystkie działania będą wykonane w ramach wolontariatu.
Podczas wizyty w Nowej Zelandii przewidziane są też spotkania z Polonią. W Auckland zaprezentowane zostaną zdigitalizowane ostatnio zdjęcia z "nowozelandzkiego okresu" Bolesława Augustisa, znanego przedwojennego fotografa z Białegostoku, który osiadł na antypodach. Odbędzie się tam też promocja książki o Sybirakach z Nowej Zelandii, wydanej przez Muzeum Pamięci Sybiru.
Grupa z Białegostoku weźmie też udział w obchodach 80. rocznicy przyjęcia przez Nową Zelandię polskich sierot z sowieckich łagrów, zaplanowanych na 1-3 listopada 2024 r. Wydarzenie to jest zawsze celebrowane przez Sybiraków i ich potomków, z których większość pozostała w Nowej Zelandii.
Czas trwania projektu: od 1.06.2024 do 16.11.2024
Koordynatorka: Urszula Dąbrowska
Dofinansowano ze środków Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą "Polonika".
