Kraj: 68. Rocznica "obławy augustowskiej"

68 lat temu, 12 lipca 1945 roku w Puszczy Augustowskiej i jej okolicach, NKWD przeprowadziła akcję pacyfikacyjną, nazwaną później "obławą augustowską" lub "małym Katyniem". W jej efekcie blisko 600 osób zostało zamordowanych przez stalinowski kontrwywiad wojskowy.

Zbrodnia do dziś nie została wyjaśniona. Nie wiadomo, gdzie znajdują się groby ofiar.

12 lipca oddziały Armii Czerwonej i NKWD wspomagane przez Urząd Bezpieczeństwa i Ludowe Wojsko Polskie przeprowadziły na mieszkańcach Polski północno-wschodniej akcję pacyfikacyjną. Aresztowano blisko 2 tysiące osób podejrzanych o kontakty z AK-owskim podziemiem. Część z nich po przesłuchaniach wróciła do domu, jednak 592 osoby zostały wywiezione przez NKWD w nieznanym kierunku. Podejrzewa się, że zostały one przewiezione w okolice Grodna i zamordowane na terenie tzw. Fortów Grodzieńskich, gdzie wcześniej NKWD przeprowadzało masowe egzekucje.

Za symboliczne miejsce kaźni mieszkańców tego regionu, którzy zostali wywiezieni przez Sowietów za odmowę wydania polskich partyzantów, uznaje się Giby koło Augustowa. Od 1991 roku stoi tam 10-metrowy krzyż. Na kamiennych tablicach wyryto 530 nazwisk partyzantów, które udało się zapamiętać. Na jednej z nich jest napis: "Zginęli, bo byli Polakami".

Śledztwo dotyczące obławy augustowskiej prowadzi Instytut Pamięci Narodowej.

Władze PRL nigdy oficjalnie nie potwierdziły tragedii augustowskiej. Negowano nawet sam fakt zaginięcia polskich obywateli. W latach 80. XX wieku przypuszczano, że ciała zamordowanych pochowane są w lesie koło Gib. Przeprowadzone tam w 1987 i 1989 roku, dwie ekshumacje wykazały, że są to groby żołnierzy niemieckich. W 1987 roku powstał Obywatelski Komitet Poszukiwań Mieszkańców Suwalszczyzny Zaginionych w lipcu 1945 roku.

W latach 90. śledztwo prowadziła prokuratura w Suwałkach, jednak ze względu na trudności z uzyskaniem informacji od Rosji, zostało ono zawieszone. Podjęli je prokuratorzy IPN w 2000 roku. Strona polska już kilka razy kierowała do rosyjskiej prokuratury wnioski o pomoc prawną w odszukaniu dokumentów, które mogłyby pomóc w dochodzeniu, ale dotąd nie ma odpowiedzi. Początkowo śledztwo było kwalifikowane przez IPN jako zbrodnia komunistyczna, a od 2009 roku - także jako zbrodnia przeciwko ludzkości.

W 2012 roku sąd rejonowy w Moskwie oddalił zażalenie stowarzyszenia Memoriał na decyzję Głównej Prokuratury Wojskowej Rosji dotyczącą obławy augustowskiej. Memoriał domagał się rehabilitacji, jako ofiar represji politycznych, 14 spośród 592 zaginionych osób. Wcześniej GPW odmówiła rozpatrzenia tego wniosku, twierdząc, że w archiwach nie ma akt postępowań karnych przeciwko tym obywatelom Polski, w związku z tym, nie ma podstaw do ich rehabilitacji. Memoriał powołał się z kolei na to, że GPW oficjalnie przyznała, iż w operacji pod Augustowem "aresztowano 592 osoby i że wobec 575 spośród nich wszczęto postępowanie oraz przeprowadzono śledztwo". (IAR, oprac. kjs)

Zobacz też:
Białystok: Przeprosiny za publikację o obławie augustowskiej
Białystok: "Śladami zbrodni" - promocja albumu
Kraj: Apel naukowców w sprawie obławy augustowskiej